Lubelskie to najdalej wysunięte na wschód województwo Polski, a jego stolicą jest piękny Lublin. To region chętnie odwiedzany przez turystów. Dlaczego? Bo właśnie tu seniorzy mogą zwiedzić miasta i miasteczka z niezwykłymi zabytkami, zamkami, kościołami, a także cenne przyrodniczo miejsca (dwa parki narodowe), jeziora, nad którymi można wypocząć. Aktywny senior na pewno nie będzie się tu nudził, gdyż Lubelszczyzna oferuje liczne szlaki rowerowe i piesze.
1. Lublin
Miasto jest położone na Wyżynie Lubelskiej nad rzeką Bystrzycą. Będąc w Lublinie, seniorzy powinni odwiedzić tutejszą starówkę. Stare Miasto cechuje się średniowiecznym układem urbanistycznym, starymi, urokliwymi kamieniczkami z bogatymi zdobieniami i fragmentami miejskich murów, do których należą Brama Krakowska, Brama Grodzka i Baszta Gotycka. Warto wiedzieć, że aż 70 proc. zabudowy na starówce jest oryginalna (najstarsze obiekty datuje się na XIII w.). Stare Miasto kryje w sobie liczne zabytki architektoniczne z kilku epok, m.in. renesansowe kamienice, dawny ratusz, Archikatedrę Lubelską czyli kościół p.w. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty z lat 1586-1604, w którym podziwiać można przepiękne freski Jana Meyera, bogato zdobione wnętrze i krypty, w których spoczywają zmarli biskupi lubelscy. Zobaczymy tu też Wieżę Trynitarską, z której rozciąga się przepiękna panorama, a na jej szczycie znajduje się blaszany kogucik, który według legendy przestrzegał mieszkańców miasta przed nadchodzącym zagrożeniem. W murach starówki znajduje się Bazylika oo. Dominikanów ufundowana przez samego króla Kazimierza Wielkiego w 1342 r. W zespole klasztornym można zwiedzić galerię malarstwa, klasztor i skarbiec klasztorny. W obrębie Starego Miasta mieści się też Teatr Stary, Plac Łokietka zlokalizowany przed Bramą Krakowską oraz Plac po Farze – pozostały po niej jedynie fundamenty. Szczególną atrakcją jest Lubelska Trasa Podziemna, czyli 280-metrowy odcinek podziemnej trasy biegnącej pod Rynkiem i kamienicami starówki. Labirynt pod powierzchnią miasta powstał w wyniku połączenia piwnic staromiejskich. Seniorzy mają tu okazję poznać historię rozwoju urbanistycznego Lublina od VIII w. n.e., oglądając makiety przedstawiające m.in. najstarszą panoramę miasta z XVI w. czy ruchomą makietę Wielkiego Pożaru Lublina, który miał miejsce w 1719 r. Poza Starym Miastem warto odwiedzić Zamek Lubelski, na obszarze kompleksu znajduje się też XIV-wieczna Kaplica Trójcy Świętej pokryta rusko-bizantyńskimi freskami z 1418 r. i Donżon – romańska baszta zamkowa z XIII w. o wysokości 20 m, która od 1826 r. pełniła funkcję więzienia wraz z zamkiem. Dziś w wieży seniorzy mogą podziwiać ekspozycje Muzeum Lubelskiego. Te trzy obiekty nie bez powodu leżą u zbiegu Bystrzycy i Czechówki, na wzgórzu – była to forteca nie do zdobycia.
2. Kazimierz Dolny
Jest to miasto pięknie położone nad Wisłą, z licznymi zabytkami i kilkudziesięcioma galeriami sztuki. Seniorzy będący w Kazimierzu Dolnym powinni odwiedzić średniowieczny rynek. Spacerując po brukowanym placu, zobaczyć możemy otaczające go restauracje, kawiarnie, a także kamienice z okresu powojennego. Jednymi z najbardziej znanych są Kamienice Przybyłowskie z 1615 r., ozdobione płaskorzeźbami z motywami roślinnymi, zwierzęcymi i religijnymi. Obecnie w kamienicach (są to dwie odrębne kamienice, choć mają podobne fasady, attyki są inne) mieści się Urząd Miasta. Warto obejrzeć też Kamienicę Gdańską z końca XVIII w. czy Kamienicę Celejowską z kamienia wapiennego. Obecnie w budynku znajduje się oddział Muzeum Nadwiślańskiego. W dolnej części rynku natkniemy się na studnię z XIX w. Seniorzy zobaczą tu też nietuzinkowy pomnik – pomnik psa. Kundelek wabiący się Kwadrat przesiadywał każdego lata na rynku, a z nadejściem zimy znikał. Mieszkańcy Kazimierza Dolnego przyzwyczaili się do pieska, podkarmialigo. Pewnego lata Kwadrat się nie pojawił. Pomnik powstał, by uczcić pamięć o przyjaznym psie. Podobno senior, który potrze jego wytarty już nosek, będzie miał w życiu szczęście. Będąc w Lublinie, warto spróbować drożdżowego wypieku w kształcie koguta, który stał się symbolem miasta. Na Górze Trzech Krzyży (190 m.n.p.m.) w 1708 r. pojawiły się krzyże upamiętniające ofiary cholery z XVIII w. W pobliżu znajduje się kolejne wzgórze, a na nim –średniowieczna baszta i ruiny zamku zbudowanego za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego. Obiekt został zniszczony podczas Potopu Szwedzkiego, toteż dziś ostały się jedynie fragmenty murów, fundamenty i ruiny wieży mieszkalnej, gdzie teraz jest taras widokowy. Baszta o wysokości 20 m pochodzi z przełomu XIII i XIV w. i dawniej była miejscem poboru cła. Seniorzy mogą udać się do Kościoła Farnego św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja. W świątyni mamy okazję zobaczyć najstarsze w Polsce i w pełni zachowane organy z 1620 r. Latem odbywa się tu Kazimierski Festiwal Organowy, a muzycy grają właśnie na tych organach. Warto też udać się na tzw. Wietrzną Górę, by obejrzeć zespół klasztorny Franciszkanów. Świątynia z końca XVI w. była rozbudowywana przez reformatorów, a duża część wyposażenia została wykonana przez artystów z Kazimierza Dolnego w XVIII w. Lubelskie Sanktuarium Matki Bożej Kazimierskiej od wielu lat jest celem pielgrzymek.W pobliżu znajduje się studnia z kołowrotem z 1629 r. Spacerując wzdłuż nadwiślańskich bulwarów, zobaczymy białedomy z czerwonymi dachami – to dawne spichlerze zbożowe. Na szczególną uwagę zasługuje renesansowy Spichlerz Kobiałka, w którym dziś mieści się hotel. Senior latem może udać się także w rejs po Wiśle, aby zobaczyć miasto z innej strony. Warto odwiedzić tutejsze wąwozy lessowe, m.in. Wąwóz Korzeniowy Dół czy Plebankę. Dzieje Kazimierza Dolnego są związane z mieszkającymi tu Żydami, stąd zwiedzając miasto, warto odwiedzić jedną z najstarszych w województwiedzielnic żydowskich. W mieście znajduje się też wyjątkowy cmentarz żydowski (kirkut) z lapidarium w kształcie ściany, na której widnieją tablice nagrobkowe z dawnego cmentarza żydowskiego. Przez miasto przebiega Szlak Renesansu Lubelskiego, który łączy 42 zabytkowe obiekty, głównie sakralne.
3. Zamość
Nazywany jest „Padwą Północy” i „perłą renesansu”. Zamośćpierwotnie był twierdzą chroniącą majątek Zamoyskich. Został założony przez hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Układ przestrzenny miasteczka pozostał do dziś praktycznie niezmieniony. Najwięcej zabytków seniorzy znajdą na Starym Mieście, są to m.in. kwadratowy Rynek Wielki (100 x 100 m) z pięknym barokowym ratuszem, który zdobią wachlarzowe schody i wieża. Spacerując po Rynku Wielkim zobaczymy barwne i bogato zdobione kamienice z attykami – to tzw. kamienice ormiańskie (ich właścicielami byli Ormianieod 1585 r.). Dziś w zespole kamienic mieści się Muzeum Zamoyskie, w którym podziwiać można najbogatszą w Polsce kolekcję kultury ludu Gotów, malarstwo historyczne i sakralne oraz dowiedzieć się więcej na temat Zamoyskich. W jego oddziale tj. w Muzeum Fortyfikacji i Broni „Arsenał” zobaczymy eksponaty militarne z XVI-XIX w. Seniorzy odwiedzający Zamość powinni obejrzeć Twierdzę Zamość i fortyfikacje otaczające miasto, zbudowane na przełomie XVI i XVII w. Twierdza przeszła pięć oblężeń, została zdobyta tylko raz, przez wojska polskie. Obiekt był wielokrotnie przebudowywany. Fragmenty twierdzy zaadaptowano np. nadszaniec przy bastionie VII był miejscem handlu do 2008 r. (dziś biegnie tędy Podziemna Trasa Turystyczna), Arsenał zawiera wystawę broni, w Rotundzie możemy zwiedzać Muzeum Martyrologii, Bastiony I, II i III są udostępnione zwiedzającym, a na dużych obszarach powstały planty i park miejski. W mieście wznosi się również dawna rezydencja Zamoyskich – Pałac Zamoyski. Pierwotnie był to budynek na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, z wieżą zwieńczoną tarasem i dwuskrzydłowymi schodami. Niestety w wyniku wielokrotnych przebudowań stracił dawny urok. Wciąż jednak można podziwiać rozległy dziedziniec oraz pomnik Jana Zamoyskiego. Seniorzy zainteresowani losami rodziny Zamoyskich mogą odwiedzić kościół Zmartwychwstania Pańskiego i Św. Tomasza Apostoła. Świątynia z XVI w. z wolnostojącą dzwonnicą i 9 kaplicami wewnątrz. Tutaj znajdują się krypty, miejsce spoczynku rodziny Zamoyskich. Inna świątynia, Synagoga, została zaadaptowana na siedzibę Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Bożnica żydowska z 1610 r. jest udostępniana turystom i zachwyca zarówno z zewnątrz, jak i w środku. Aktywny senior może udać się na pieszą wędrówkę przebiegającymi przez miasto trasami: Szlakiem Renesansu Lubelskiego bądź Szlakiem im. Władysławy Podobińskiej. Na terenie samej gminy ciągnie się ścieżka rowerowa, biorąca początek w miejscowości Mokre, przebiegająca przez Lipsko i ciągnąca się aż do Skokówki. To urokliwa trasa na skraju Roztocza.
4. Nałęczów
Nałęczów to bardzo malownicza miejscowość położona nad rzeką Bystrzycą. Na terenie miasta w XIX w. odkryto lecznicze właściwości tutejszych wód, a ówczesny właściciel Nałęczowa, Michał Górski uczynił z niego ośrodek leczniczo-kulturalny na kształt miasta-ogrodu. Kuracjuszami byli tutaj m.in. Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Stefan Żeromski. Dziś Nałęczów jako uzdrowisko oferuje zabiegi lecznicze pacjentom z chorobami kardiologicznymi. W mieście działa 6 sanatoriów, Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy, a także niepubliczne placówki medyczne. Senior, który zdecyduje się odwiedzić to miasto, powinien wybrać się do zabytkowego parku w centrum. Nałęczowski Park Zdrojowy przecinają piękne alejki i drogi, którymi seniorzy mogą spacerować pośród rzeźb, gotyckich domów i karmić oswojone wiewiórki czy łabędzie. Na terenie 25 ha znajduje się staw z Wyspą Miłości, barokowy Pałac Małachowskiego z 1775 r., w którym można zjeść posiłek, a także sanatoria: „Stare Łazienki” i „Książę Józef” mieszczące się w zabytkowych obiektach. Zobaczymy tu też piękny Dom Zdrojowy i skosztujemy wody z Pijalni Wód Mineralnych. Od 2007 r. w jednej z alejek można podziwiać 16 glinianych tablic z odciśniętymi dłońmi artystów. W Nałęczowie bywali polscy pisarze, tu tworzyli i mieszkali w willach, które możemy podziwiać, przechadzając się Aleją Lipową czy ul. Armatnia Góra. W mieście znajduje się najstarsze w województwie muzeum literackie – Muzeum Stefana Żeromskiego. W dawnej pracowni pisarza można zobaczyć obrazy, zdjęcia, pamiątki rodzinne oraz oryginalne wyposażenie. Innym tego typu obiektem jest Muzeum Bolesława Prusa. Nałęczów charakteryzuje się dość zróżnicowaną rzeźbą terenu, poprzecinaną licznymi wąwozami. Senior, który lubi aktywny wypoczynek, może udać się do Wąwozu Glinianki. Widok 10-metrowego zbocza lessowego podczas spaceru sprawia niesamowite wrażenie. Przez miasto przebiega kilka szlaków turystycznych i rowerowych. Przez Nałęczów przebiega czerwony szlak pieszy „Szlak Wyżynny zachodni” liczący ponad 60 km. Dla seniora-rowerzysty atrakcyjną trasą będzie szlak biegnący przez Płaskowyż Nałęczowski, który wiedzie przez obszary lessowe doliny Ciemięgi i Bystrej, wąwozy i głębocznice oraz bezleśne wierzchowiny, co daje szansę zobaczenia pięknej panoramy czy zrobienia sobie pamiątkowego zdjęcia. Przepiękne widoki czekają również seniorów, którzy postanowią odbyć podróż tutejszą Nałęczowską Kolejką Wąskotorową. Kolej zabierze ich do pobliskiej Wąwolnicy i Poniatowa, przez tereny Płaskowyżu Lubelskiego oraz doliny rzek Chodelki i Bystrej.
5. Roztoczański Park Narodowy
W województwie lubelskim na Roztoczu utworzony został Roztoczański Park Narodowy. To najbardziej zalesiony spośród wszystkich 23 parków na terenie kraju. Występują tu m.in. jodły, buki, jawory, lipy szerokolistne, świerki i cisy. Na obszarze parku znajduje się wiele gatunków roślin i zwierząt, w tym ślimaki, chrząszcze, płazy, gady i 190 gatunków ptaków. Obszar ma powierzchnię prawie 8,5 tys. ha, przepływa przez niego rzeka Wieprz. Symbolem parku jest konik polski, którego hodowla jest prowadzona na terenie parku. Szczególną atrakcją dla zwiedzających jest Zwierzyniec, założony przez ród Zamoyskich. To miasteczko w centrum parku, które stanowi dobrą bazę noclegową i wypadową. Stąd seniorzy mogą wybrać się na spacer jedną ze ścieżek edukacyjnych lub szlakiem turystycznym. Zobaczymy tu barokowy kościół p.w. św. Jana Nepomucena (dawniej teatr), który znajduje się na wyspie. Będąc w Zwierzyńcu, warto udać się na zwiedzanie tutejszego Browaru połączone z degustacją piwa oraz udać się do kina „pod chmurką”. W pobliżu znajduje się urokliwy, drewniany budynek – pałac Plenipotenta, w którym siedzibę ma dyrekcja Roztoczańskiego Parku Narodowego. Nieopodal znajduje się malowniczy Park Zwierzyńczyk. Kolejnym wartym odwiedzenia miejscem są Stawy Echo, czyli zespół 9 stawów w dorzeczu strumienia Świerszcz, gdzie seniorzy mogą odpocząć na szerokiej i piaszczystej plaży oraz wykąpać się. Mieści się tu platforma widokowa, skąd rozciąga się piękny widok. Można stąd dostrzec pasące się nieopodal koniki polskie, które są dawnymi potomkami leśnego konia tarpana. Hodowla koników polskich znajduje się we Floriance. Mieści się tu też miejsce, w którym dowiemy się, jak wyglądało życie leśników w okresie międzywojennym – Izba Leśna, a także najstarszy Dąb Florian. Do Florianki warto podjechać rowerem. Przez park biegną liczne ścieżki piesze i rowerowe (m.in. Centralny Szlak Rowerowy Roztocza i częściowo Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo), dając możliwość aktywnego wypoczynku w połączeniu z przepięknymi widokami. Warto udać się zielonym szlakiem na Bukową Górę, jeden z najpiękniejszych rezerwatów Roztocza. Blisko 2,5-kilometrowa ścieżka prowadzi spod Ośrodka Edukacyjno-Muzealnego RPN w Zwierzyńcu na wzniesienie, skąd można podziwiać unikatowe w skali kraju i kontynentu wysokie miedze z pojedynczymi drzewami i krzewami. Po drodze senior natknie się na Pomnik Poległych Leśników, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. U podnóża Bukowej Góry znajduje się wieś Sochy, w której Niemcy w 1944 r. brutalnie spacyfikowały ludność cywilną. Następnie Sochy zostały zbombardowane, a uratowało się zaledwie kilkanaście osób. Dziś znajduje się tu cmentarz ze zbiorowymi mogiłami. Kolejna drewniana wieża widokowa znajduje się na szczycie Białej Góry. Ciekawym miejscem do rekreacji jest Zalew w Józefowie. Nad zalewem jest plaża, mały pomost i deptak. Szczególnym miejscem w parku jest Zagroda Guciów, skansen, na terenie którego mieści się drewniana chałupa i stodoła udostępnione zwiedzającym. W tutejszej karczmie skosztować można m.in. zupy pokrzywowej. Na spacer senior może udać się do ukrytego w zaroślach Uroczyska Belfont, by w ciszy rozkoszować się pięknem przyrody.
6. Pałac Zamoyskich w Kozłówce
Pałac w miejscowości Kozłówka to jeden z obiektów zespołu pałacowo-parkowego rodziny Zamoyskich. W 2007 r. trafił na listę Pomników historii, a dziś jest siedzibą Muzeum Zamoyskich. Seniorzy będący w Kozłówce, koniecznie powinni je odwiedzić. Pałac zbudowano ok. 1742 r., a gdy stał się własnością Zamoyskich – został przebudowany. Wnętrza pałacu zachowały oryginalny wystrój z przełomu XIX i XX w. Podczas zwiedzania muzeum zobaczymy neobarokowe piece kaflowe, marmurowe kominki i parkiety z drewna dębowego. Seniorzy mają tu okazję zobaczyć, jak wyglądał gabinet Hrabiego Konstantego Zamoyskiego, sypialnia Hrabiny, jadalnia, łazienki, klatka schodowa, biblioteka i wiele innych pomieszczeń. Szczególne wrażenie robi wnętrze kaplicy, stylizowanej na kaplicę królewską w Wersalu. W prezbiterium widnieje witraż ze sceną Zwiastowania. Ołtarz ozdobiony jest figurami z brązu. W kaplicy znajdują się też organy z 1907 r., wykuta w białym marmurze kopia nagrobka Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej oraz popiersie upamiętniające Ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego, który w czasie okupacji odwiedził Kozłówkę. Jeśli chcemy zobaczyć ekspozycję poświęconą dawnym pojazdom konnym z XIX i XX w. oraz zabytkowym siodłom czy akcesoriom jeździeckim – to wszystko znajdziemy w Powozowni. Ponadto w budynku znajduje się jedyna w kraju Galeria Sztuki Socrealizmu. Seniorzy zobaczą tu zbiory z połowy lat 50. XX w., a wśród nich: rzeźby rysunki, obrazy, plakaty i grafiki, a także zdemontowane pomniki Bolesława Bieruta czy Włodzimierza Lenina. W zbiorach muzeum podziwiać można nietuzinkową kolekcję malarstwa, w której dominują portrety rodzinne Zamoyskich, a także kopie obrazów europejskich i portrety postaci historycznych. Seniorzy mogą podziwiać tu rzeźby m.in. popiersie Andrzeja Zamoyskiego Marcelego Guyskiego z 1869 r. W muzeum znajdują się również meble polskie (w tym warszawskich firm m.in. Szczerbińskiego, Sawickiego i gdańskie szafy z przełomu XVII i XVIII w.). Są tu też francuskie meble, m.in. meble tapicerowane Jansen, które dawniej znajdowały się w pałacowej kaplicy. Podczas zwiedzania natkniemy się na piękne serwisy po rodzinie Zamoyskich (kryształowy, złocony, z herbem rodu), a także na porcelanę, fajans i przykłady ceramiki z Dalekiego Wschodu. Seniorzy mogą tu podziwiać naczyniapochodzące z różnych krajów m.in. ze srebra czy platerowane czy wyroby jubilerskie. Pośród eksponatów znajdują się też tkaniny, w tym częściowo kotary z dawnego wyposażenia pałacu oraz obrusy i kobierce wschodnie. W ekspozycji seniorzy zobaczą instrumenty m.in. pianolę amerykańską czy włoski pianomelodikon z końca XIX w. Pałac otacza piękny park-ogród w stylu francuskiego baroku. Seniorzy spacerując po ogrodzie, natkną się na kilka pomników przyrody m.in. na Dąb szypułkowy „Bartman” czy Wiąz górski „Józef”. Na tyłach pałacu znajduje się Pomnik żołnierzy napoleońskich w Kozłówce. Został wzniesiony w 1930 r. z kamienia polnego, widnieje na nim odlana z brązu tablica pamiątkowa, a na jego szczycie znajduje się figura Matki Bożej.
7. Puławy i Park Czartoryskich
Puławy to miasto zlokalizowane nad Wisłą, w zachodniej części województwa lubelskiego. Pochodzenie nazwy miejscowości znajdziemy w opowieści ludowej, według której Zawisza Czarny zatrzymał się w podróży w osadzie. Zmęczony usiadł na ławce, gdy ta nagle złamała się pod jego ciężarem. Wówczas krzyknął „A niech to będzie pół ławy!”. Jednak źródła podają, że nazwa Puławy pojawiła się po raz pierwszy w 1603 r. jako Pollawy (wieś z koniec XV w.). Puławy początkowo były wsią szlachecką, która należała do rodu Opalińskich, następnie Lubomirskich, Sieniawskich, a potem trafiła w ręce Czartoryskich na blisko 100 lat. Puławy były miejscem toczących się walk, toteż nie uniknęły zniszczeń, m.in. podczas rozbiorów i w powstaniu listopadowym (choć nie wolno zapominać o zwycięskiej bitwie pod Puławami z 2 marca 1831 r.). Tak czy inaczej miasto swój złoty wiek przeżywało w czasach panowania Czartoryskich, a pozostałością po ich panowaniu jest Park Czartoryskich, w którym znajduje się mnóstwo zabytków i miejsc do zobaczenia. Warty odwiedzenie jest Pałac Czartoryskich (pierwotnie zbudowany przez Lubomirskich w XVII w., do dziś zachowało się przyziemie i sień). Wnętrza centralnej części pałacu (zabytkowej) są udostępnione zwiedzającym. Seniorzy mają okazję zwiedzić w nim kilka sal tematycznych, w których podziwiać można zarówno wnętrza pałacu, jak i przedmioty należące do rodziny Czartoryskich, w tym militaria, tarcze honorowe czy przedmioty związane z osobą Tadeusza Kościuszki. Pałac otacza przepiękny, 30-hektarowy park krajobrazowy. Początkowo miał cechy parku w stylu francuskim. Dziś seniorzy mogą podziwiać romantyczny ogród w stylu angielskim, w którym znajdują się liczne budowle ogrodowe i rzeźby. W Zespole Rezydencyjnym Książąt Czartoryskich na uwagę zasługuje Świątynia Sybilli w kształcie rotundy, wzniesiona na podobieństwo świątyni Westy w Tivoli. Nieopodal niej stoi Dom Gotycki z początku XIX w. (tu zobaczymy oryginalne zdobienia z żelaza, schody i parkiet).Obecnie te dwa obiekty należą do Muzeum Regionalnego PTTK im. ks. Izabeli Czartoryskiej, w którym seniorzy zobaczą wystawy etnograficzne, historyczne i archeologiczne. Obok Domu Gotyckiego stoi rzeźba z białego marmuruprezentująca Tankreda i Kloryndę, bohaterów XVI-wiecznego poematu pt. „Jerozolima Wyzwolona”. Nazywany Domkiem Aleksandryjskim Domek Żółty to kolejny budynek, w którym seniorzy mogą odwiedzić dwie sale prezentujące historię i nowsze dzieje Puław. Dawniej była to rezydencja wybudowana specjalnie dla cara Aleksandra I, który zatrzymał się w nim, będąc w Puławach. Dziś to Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta. Między nim a Pałacem Czartoryskich seniorzy mogą przespacerować się półotwartym korytarzem z czerwonej cegły, wybrukowanym kocimi łbami – to tzw. schody angielskie. W dolnej części parku zobaczymy marmurowy sarkofag poświęcony Czartoryskim, Augustowi i Zofii. Innym ciekawym zabytkiem jest Brama Rzymska w stylu klasycystycznym z 1829 r., wzorowana na antycznym łuku Tytusa (Rzym). Podczas spaceru natkniemy się na Domek Grecki czyli dawną oranżerię, z której do dziś zachował się portyk, będący jej fasadą. Dobudowano do niego budynek, w którym mieści się bibliotek. Jednym z najstarszych zabytków parkowych jest Altana Chińska z połowy XVIII w. Na jednym z krańców parku zobaczymy Pałac Marynki. Był to prezent ślubny dla Marii Czartoryskich Wirtemberskiej, córki Izabeli i Adama Kazimierza. Warto odwiedzić też znajdujący się poza parkiem Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP z 1803 r. zlokalizowany na skarpie. Świątynia przypomina wyglądem rzymski Panteon. Wnętrze oświetla tzw. oculus, czyli otwór w suficie, przez który wpada światło słoneczne. Oprócz tego Puławy to miasto przyjazne rowerzystom i kajakarzom. Warto skorzystać ze spływów kajakowych Wisłą, Kurówką lub Wieprzą. Spacerując po mieście, zobaczymy m.in. dawną cerkiew p.w. Świętej Trójcy, budynek starostwa powiatowego czy dawną siedzibę magistratu miejskiego.
8. Muzeum Nietypowych Rowerów w Gołębiu
W miejscowości Gołąb, niedaleko Puław i Kazimierza Dolnego, znajduje się nietuzinkowe miejsce – prywatne Muzeum Nietypowych Rowerów założone przez kustosza Józefa Konstantego Majewskiego w 1987 r. To jedyne takie muzeum w Polsce i w Europie, które wręcz trzeba odwiedzić. Obiekt znajduje się na terenie posesji pana Józefa, który chętnie oprowadza gości i opowiada o swoich zbiorach. Seniorzy zobaczą tu rowery wszelkiego rodzaju: rowery poziome (w tym z napędem na przednie koło), cyrkowe, bicykle, odwrócone bicykle, rowery użytkowe, a także rowery treningowe dla pilotów (tzw. kosmiczne rowery). Co ciekawe, oprócz zgłębienia wiedzy na temat historii rowerów, na zdobytych bądź własnoręcznie skonstruowanych przez kustosza eksponatach można się przejechać! Muzeum Nietypowych Rowerów w Gołębiu to nie tylko wspaniała atrakcja dla dzieci, ale też dla osób dorosłych i seniorów. Aktywny senior ma okazję spróbować swoich sił podczas przejażdżki na bicyklu lub, jeśli starczy mu odwagi – na rowerze poziomym (ruszenie z miejsca takim rowerem jest nie lada wyzwaniem!). Józef Konstanty Majewski prezentuje swoje zbiory, będąc jednocześnie konstruktorem, kustoszem i przewodnikiem. Ponadto można wybrać się na przejażdżkę rikszą lub innymi nietypowymi pojazdami. Wizyta w Muzeum Nietypowych Rowerów w Gołębiu to jak podróż w czasie – wszak dawniej dwukołowe pojazdy nie posiadały pedałów, a rowerzyści poruszali się nimi tak jak dzieci, które dopiero opanowują sztukę utrzymania równowagi – odpychając się nogami! Dopiero z czasem do rowerów dodano szprychy w kołach, przekładnię łańcuchową i w końcu opony pneumatyczne. W weekend możemy się załapać na naukę kowalstwa. Mile widziane są tu rodziny, wycieczki szkolne, a także osoby niepełnosprawne oraz seniorzy. Muzeum jest czynne przez cały rok, z wyjątkiem świąt. Przed odwiedzeniem tego nietypowego miejsca, warto uzgodnić termin zwiedzania. Będąc w Gołębiu, warto odwiedzić też przepiękny kościół w stylu renesansu niderlandzkiego p.w. Wniebowzięcia NMP, Św. Floriana i Św. Katarzyny z rzygaczami i balkonami obronnymi czy zabytkowy Dom Loretański z XVII w.
9. Zamek w Janowcu
Janowiec to małe miasteczko zlokalizowane w zachodniej części województwa. Największą atrakcją są tu wznoszące się na wysokiej skarpie ruiny późnogotycko-renesansowego zamku budowanego w latach 1508-1526. Burzliwe dzieje zamku i kolejni właściciele mieli swój wkład w zmianę wyglądu i funkcji obiektu. Początkowo zamek w Janowcu był twierdzą z fortyfikacjami nad Wisłą. Z czasem, m.in. za sprawą architekta z Florencji Santi Gucciego, zamek z warowni przeistoczył się w piękną rezydencję. Właścicielami obiektu były rody magnackie Frilejów, Tarłów i Lubomirskich. Dziś zamek w Janowcu ma formę trwałej ruiny, odrestaurowanej i częściowo odbudowanej przez Muzeum Nadwiślańskie (Oddział Muzeum Zamek w Janowcu). Seniorzy, którzy postanowią odwiedzić to miejsce, dotrą na teren zamek drewnianym mostem. Wejdą na dziedziniec, gdzie ich oczom ukaże się zamek otoczony murem obronnym oraz cylindryczna wieża i zachodni apartament (odrestaurowane). W odbudowanym skrzydle pałacowym z ozdobnymi pasami na fasadzie tzw. Domu Północnym seniorzy mogą podziwiać dwie muzealne wystawy. Plenerowa wystawa przedstawia historię zamku i dzieje jego właścicieli. Seniorzy zobaczą tu obrazy, rzeźby, meble, kopie nagrobków dawnych właścicieli m.in. Andrzeja i Piotra Firlejów i makiety pokazujące, jak zmieniał się zamek. Druga wystawa mieści się w piwnicach, a podziwiać w nich można wyroby ceramiczne holenderskiej produkcji. Warto przejść się krużgankami, by zobaczyć oryginalne portale z drzwiami czy herb rodu Lubomirskich. Z tarasu w budynku bramnym można zobaczyć dolinę Wisły. Dodatkową atrakcją dla seniorów będzie pobliski zabytkowy skansen zespołu dworskiego z drewnianym, szlacheckim dworkiem wiejskim (przeniesionym ze wsi Moniaki) z dachem gontowym. Zobaczymy tu sień, salon, jadalnię, biblioteczkę oraz pokoje i przedmioty codziennego użytku (z tym gramofon i fortepian) szlachty z XVIII w. W XIX-wiecznym spichlerzu zbożowym możemy trafić na wystawę etnograficzną, a w stodole na wystawę zabytkowych pojazdów konnych. Seniorzy mogą spędzić noc w zamkowym hotelu. O ile nie straszny im błąkający się po zamku nocami duch Czarnej Damy.
10. Chełm
Miasto jest położone ok. 40 km od granicy z Białorusią i ok. 20 km od granicy z Ukrainą, nad rzeką Uherką (dopływ Bugu). Chełm jest związany historycznie z kulturą polską, ruską i żydowską. Co ciekawe miejscowość jest zlokalizowana na pokładach kredy (dawniej w tym miejscu był ocean). To miejsce idealne dla seniorów, którzy chętnie spacerują. Znajdujący się w mieście las Borek oferuje oznakowaną ścieżkę zdrowia, liczne ścieżki rowerowe oraz ponad 3-kilometrowy bulwar nad Uherką. Ponadto Chełm przecinają liczne szlaki turystyczne m.in. żółty szlak „Południowe Panoramy Chełma” o długości ok. 30 km, „Szlak Rezerwatów Przyrody” czy „Szlak I Korpusu Pancernego”. Zlokalizowane pod Chełmem podziemne złoża kredy piszącej były wydobywane już w średniowieczu. Dziś Chełmska Trasa Podziemna to nie lada gratka dla turystów, oprowadzonych ponad 2-kilometrową trasą, ciągnącą się pod Starym Miastem. W czasie wędrówki można obejrzeć kilka eksponatów. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Chełmska (237 m n.p.m.), nazywana też Wysoką Górką. Warto się na nią wspiąć, aby zobaczyć panoramę okolicy. Nieopodal znajduje się Bazylika Narodzenia NMP (dawna cerkiew prawosławna) z 40-metrową dzwonnicą z 3 dzwonami, w której seniorzy mogą odwiedzić krypty, wejść na jedną z wież, a także zobaczyć Mauzoleum Ofiar Terroru Hitlerowskiego i Stalinowskiego z metalowym krzyżem poświęconym ks. Jerzemu Popiełuszce. Na Górze Zamkowej seniorzy mogą podziwiać Pałac Biskupów Unickich (obecnie kancelaria parafialna kościoła Narodzenia NMP) wybudowany w latach 1711-1730, a także jeden z najstarszych zabytków (1616 r.) – Bramę Uściłuską ze sklepieniami krzyżowo-kolebkowymi. Przy kościele Rozesłania w Kolegium Pijarów zwiedzić możemy Muzeum Ziemi Chełmińskiej, w którym znajdują się m.in. zbiory archeologiczne oraz militaria. Przepięknym obiektem jest Cerkiew konkatedralna p.w. św. Jana teologa, w stylu eklektycznym, wpisany razem z dzwonnicą do rejestru zabytków. Wewnątrz cerkwi zobaczymy trzyrzędowy ikonostas oraz ikony świętych. Warto udać się na Plac Łuczkowski, gdzie zobaczymy ruiny dawnego ratusza. Spacerując po mieście seniorzy z pewnością dostrzegą secesyjno-eklektyczną murowaną kamienicę – Pałac Kretzschmarów (od nazwiska pierwszego właściciela), w którym obecnie mieści się urząd stanu cywilnego. Innym wartym odwiedzenia miejscem jest kopiec z krzyżem na tzw. wzgórzu unickim o wysokości ok. 15 m. Dziś to pomnik przyrody, dawniej w tym miejscu znajdowało się grodzisko obronne.
