Województwo pomorskie to nie tylko Bałtyk i Krzyżacy, chociaż to motywy przewodnie tego regionu. To także spotkanie z kulturą i gwarą kaszubską, niezwykła przyroda i wspaniałe tereny do rekreacji. Choć Trójmiasto zdecydowanie przyciąga najwięcej turystów, także zza granicy, to będąc w okolicy warto zapuścić się nieco dalej w głąb województwa i docenić uroki małych miast, portów oraz parków krajobrazowych.
1. Trójmiasto: Gdańsk, Gdynia, Sopot
Gdańsk, Gdynia czy Sopot? Trójmiasto nie stawia nas przed tak trudnym wyborem – wszystkie trzy nadmorskie miasta tworzą jedną aglomerację. Zacznijmy od Gdańska, miasta z ponad tysiącletnią historią. Będąc od zawsze znaczącym ośrodkiem handlu, żeglugi, przemysłu i kultury, Gdańsk zmieniał swoją przynależność państwową niezwykle często. Widać tu wpływy Zakonu Krzyżackiego, nazistowskich Niemiec, są też ślady wspaniałych czasów, gdy Gdańsk pozostawał Wolnym Miastem. Seniorzy na pewno doskonale kojarzą z folderów turystycznych i pocztówek Fontannę Neptuna – jeden z symboli miasta. Koniecznie trzeba zaliczyć spacer po Drodze Królewskiej, którą otwiera Brama Wyżynna, a kończy Zielona Brama. Na styku ulic Długiej i Królewskiej wznosi się imponujący gotycko-renesansowy budynek Ratusza Głównego Miasta – dziś muzeum; do zwiedzania udostępnione są przepiękne sale oraz 80-metrowa wieża z widokiem na panoramę miasta. Gdańsk nierozłącznie związany jest z bursztynem, a jego historię możemy poznać w Muzeum Bursztynu, które w 2021 r. zmieniło siedzibę z Wieży Więziennej na Wielki Młyn. Wśród eksponatów znajdziemy zatopione w złotej żywicy prehistoryczne owady i szczątki roślin i najwspanialsze wyroby jubilerskie z dawnych epok oraz współczesne. Warto wiedzieć, że właśnie w Gdańsku odbywają się największe na świecie targi bursztynu – Amberif. Wyroby z bursztynu to jedna z najchętniej przywożonych przez seniorów pamiątek z Gdańska. Ciekawym muzeum jest także Dwór Artusa – gotyckie wnętrza kryją w sobie liczne obrazy, gobeliny oraz rzeźby. Wielbiciele muzealnych wystaw nie odmówią sobie zapewne wizyty w Domu Uphagena – kamienicy jednego z najbogatszych rajców miejskich oraz w Muzeum Poczty Polskiej. Gdańskie kościoły przyciągają seniorów niezwykłą architekturą i przepychem wnętrz. Najchętniej zwiedzane są Bazylika w Gdańsku-Oliwie i kościół Św. Katarzyny. Na szczególną uwagę zasługuje brama wodna Żuraw, będąca jednocześnie jednym z najstarszych zachowanych dźwigów portowych – jego charakterystyczna sylwetka wznosząca się nad Motławą jest chętnie uwieczniana przez turystów na fotografiach. Deptak nad Motławą nazywany Długim Pobrzeżem, ulokowane w kamienicach klimatyczne restauracje i kawiarnie kuszą seniorów bogatym menu i pięknym widokiem na rzekę czy drugi brzeg Gdańska. Stąd także można wypłynąć statkiem w rejs na Westerplatte. Na półwyspie, gdzie padły pierwsze strzały II wojny światowej można zwiedzić Wartownię nr 1, z której polscy żołnierze w 1939 r. bohatersko bronili granicy. Pod pomnikiem Obrońców Wybrzeża warto znaleźć chwilę na uczczenie pamięci poległych. Dla seniorów interesujących się II wojną światową i marynarką wojenną ciekawym przeżyciem będzie wejście na pokład ORP „Błyskawica” w Gdyni – niszczyciela, który brał udział w wojnie. Gdynia to miasto portowe, więc muzeum na wodzie nie jest tu niczym zaskakującym – tuż obok „Błyskawicy” mamy „Dar Pomorza”, trzymasztowy żaglowiec szkolny zakupiony w 1929 r. przez Pomorzan dla Szkoły Morskiej. Gdynia to raj dla pasjonatów techniki wojskowej – Muzeum Marynarki Wojennej znajduje się tuż przy Plaży Miejskiej. Będąc na Skwerze Kościuszki warto zajrzeć do Akwarium Morskiego. Absolutnie nie można pominąć spaceru po gdyńskim molo. Kolejne molo znajdziemy w dzielnicy Orłowo, a stamtąd mamy już dosłownie rzut beretem do Sopotu. Seniorzy z pewnością docenią urok piaszczystych sopockich plaż i półkilometrowego molo. Uwagę turystów przykuwa stara latarnia morska, a także Krzywy Domek – budynek z lokalami usługowymi, który wygląda jak zniekształcone odbicie w tafli wody. Spacer Monciakiem (czyli deptakiem na ulicy Bohaterów Monte Cassino) to obowiązkowy punkt każdej wycieczki! Sopot tętni życiem i pełen jest atrakcji dla młodych ludzi, co nie znaczy, że seniorzy omijają to miasto – sopocki Dom Zdrojowy z pięknym Skwerem Kuracyjnym to jedno z ich ulubionych miejsc na wczasy zdrowotne.
2. Słowiński Park Narodowy
W województwie pomorskim, w środkowej części wybrzeża, między Łebą a Rowami leży jeden z dwóch nadmorskich parków narodowych w Polsce – Słowiński Park Narodowy, należący od 1977 r. do sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Zajmujący powierzchnię ponad 32 tys. ha rezerwat zaskakuje różnorodnością – mamy tu ruchome wydmy, jeziora, torfowiska i bagna, plaże, bory, lasy oraz łąki – doskonale widać tu strefowy układ roślinności. Najbardziej charakterystyczne są: Wydma Łącka i Czołpińska. W 2016 r. na terenie parku odkryto pozostałości puszczy bukowo-dębowej zasypane przez piasek kilka tysięcy lat temu. Z wieży widokowej na najwyższym wzgórzu Parku o nazwie Rowokół możemy podziwiać panoramę wybrzeża oraz pobliskie jeziora. Na terenie parku występują rzadkie rośliny, ciekawostką jest polodowcowy relikt – malina moroszka, występująca jedynie w kilku miejscach w kraju. Mieszkańcy rezerwatu to przede wszystkim ptaki z występującą w logo parku mewą srebrzystą na czele. Można tu zaobserwować rzadkie chrząszcze i motyle, żaby, ropuchy i traszki. Przedstawicielami ssaków są między innymi foki szare, morświny, różne gatunki nietoperzy, borsuki i jelenie. W Muzeum Przyrodniczym w Smołdzinie seniorzy mogą podziwiać eksponaty archeologiczne i wypchane zwierzęta, a Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach przybliży nam życie Słowińców – ludności zamieszkującej niegdyś brzegi jezior Gardno i Łebsko. W skansenie w Klukach sezonowo odbywają się pokazy i warsztaty.
3. Zamek w Malborku
Krzyżacki Zamek w Malborku to obiekt wyjątkowy z kilku powodów: jest największym w Europie średniowiecznym zamkiem (zajmuje powierzchnię aż 21 ha), jest doskonale zachowany, został uznany za pomnik historii i wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. O rezydencji Krzyżaków krąży wiele legend, między innymi o tajnym tunelu, o kradzieży kosztowności z zakonnego skarbca przez piekarzy, a także o usłużnym szatanie wezwanym przez jednego z mnichów; przewodnicy podczas wycieczek chętnie przytaczają te niezwykłe opowieści. Obiekt dzieli się na 3 części: Zamek Wysoki, Zamek Średni i Zamek Niski. W Malborku mieściła się siedziba Zakonu Krzyżackiego, na Zamku rezydował Wielki Mistrz. Od 1457 r. zamek stał się siedzibą polskich królów. Seniorzy, którzy wolą podziwiać architekturę z zewnątrz i korzystać z uroków przyrody wokół zamku, mogą wybrać 1,5-godzinną trasę zwiedzania nazywaną zieloną. Przejście trasy historycznej zajmuje już 3,5 godziny i obejmuje także zwiedzanie wnętrz. Spragnieni wrażeń mogą zwiedzić zamek również nocą. Turyści zobaczą kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny i kaplicę grobową, kuchnię i jadalnię zakonników, refektarz (sala audiencyjna), przeznaczoną dla specjalnych więźniów Celę Witolda, Izbę Konwentu ze wspaniałym krzyżowo-żebrowym sklepieniem, oddzielną kuchnię Wielkiego Mistrza i jego komnaty prywatne oraz robiące wielkie wrażenie zamkowe piwnice. W muzeum znajduje się wystawa bursztynu, obejrzymy też bogatą kolekcję zbroi i broni, a w jednej z sal mieści się wystawa witraży. Spacerując wokół zamku warto zobaczyć cmentarz, na Tarasie Południowym – Ogród, a na Zachodnim – Młyn. Na zwiedzenie zamku warto zarezerwować sobie nawet cały dzień.
4. Hel
Hel to miasto portowe w powiecie puckim leżące na cyplu Mierzei Helskiej, której potoczna nazwa brzmi jak nazwa miasta. Sąsiaduje z Juratą i jest jednym z chętniej odwiedzanych przez seniorów kurortów nadmorskich. Co takiego niezwykłego skrywa to miasteczko? Na pewno wielkim atutem jest niezwykłe położenie – Hel otoczony jest Bałtykiem z trzech stron. Mamy tu malownicze wydmy objęte ochroną Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, możemy spotkać fokę szarą (nie tylko w Fokarium, ale przy odrobinie szczęścia również na plaży), a okoliczne lasy pełne są pieszych i rowerowych szlaków turystycznych. Napotkamy tu wielu seniorów przechadzających się w okolicy portu rybackiego, pośród kolorowych kutrów i łodzi, spacerujących po deptaku na ulicy Wiejskiej wzdłuż ryglowych domków rybackich, czy też wspinających się na zabytkową Latarnię Morską, by z wysokości ponad 40 m obejrzeć panoramę Zatoki Gdańskiej. W przerwach między plażowaniem warto zajrzeć do Muzeum Rybołówstwa w poewangelickim gotyckim kościele Św. Piotra i Pawła. Obejrzymy tam zabytkowe łodzie i kutry, narzędzia szkutnicze, a także zapoznamy się z historią Helu i ciekawostkami ekologicznymi. Z kościelnej wieży rozciąga się piękny widok na port. W lesie przy samym wjeździe do miasta znajdują się obiekty Muzeum Obrony Wybrzeża, w którym zgromadzono makiety i modele, broń i sprzęt wojskowy, motocykle i pojazdy opancerzone. Tutaj znajdują się pozostałości po stanowisku baterii Schleswig-Holstein. Warto wejść na Wieżę Kierowania Ogniem, w której na każdym piętrze znajdują się ciekawe ekspozycje. Seniorom polecamy także odwiedzić Muzeum Helu wraz z należącym do niego ogrodem botanicznym. Ekspozycje muzealne mają charakter etnograficzno-przyrodniczy i przybliżają nam zabudowę oraz życie w Starym Helu, kaszubskie hafty i porcelanę, dawne rzemiosło oraz lokalną faunę i florę. Odwzorowano tu rybacką chatę wraz z wnętrzami. Po ogrodzie krążą pawie, które nadają temu miejscu wyjątkowego uroku.
5. Kartuzy
Kartuzy to serce Kaszub nieopodal Trójmiasta. Nazwa miasta pochodzi od Zakonu Kartuzów, którzy przybyli na te ziemie w XIV w. z Pragi. Warto odwiedzić to miejsce m.in. z powodu licznych zabytków ze wspaniałą Kolegiatą Wniebowzięcia NMP na czele. Kolegiata leży nad Czterema Jeziorami Kartuskimi i wraz z eremem (domem mnichów) i refektarzem wchodzi w skład zespołu klasztornego. XIV-wieczny poklasztorny kościół gotycki z charakterystycznym dachem w kształcie trumny na każdym kroku przypomina o nieuchronności śmierci – poprzez czaszki na zegarze słonecznym i anioła śmierci z kosą na zegarze balustrady chóru. Wnętrza świątyni kryją wspaniałe wyposażenie: gotycki ołtarz w formie tryptyku, bogato rzeźbiony drewniany Tron Przeora czy też ozdobną przenośną chrzcielnicę. W refektarzu przy kościele mieści się galeria sztuki, w której oprócz tradycyjnej sztuki kaszubskiej zobaczymy sztukę współczesną z całego świata. Ciekawym pomysłem dla seniora na spędzenie czasu w Kartuzach będzie odwiedzenie Muzeum Kaszubskiego. W muzeum zapoznamy się z różnymi aspektami życia codziennego i kulturą kaszubską, obejrzymy kaszubską izbę i kuźnię, zobaczymy, jak wyglądał typowy posag kaszubskiej panny młodej. Zgromadzono tu też dawne przedmioty użytku domowego, zabawki i instrumenty ludowe, narzędzia rolnicze i ceramikę. Seniorom ceniącym kontakt z naturą i dbającym o zdrowie spodoba się spacer Aleją Filozofów nad Jeziorem Klasztornym Małym, niegdyś miejsce kontemplacji mnichów, dziś – Gaj Świętopełka i prowadząca przez niego ścieżka pełnią funkcję dydaktyczno-rekreacyjną.
6. Jurata
Jurata to słynny nadmorski kurort na Mierzei Helskiej, w którym spacerując można się natknąć na gwiazdy sportu i ekranu. Nieopodal Juraty znajduje się letnia rezydencja prezydencka, co dodaje miejscowości prestiżu. O Juracie śpiewano piosenki, które znają nie tylko seniorzy (Irena Santor –„Już nie ma dzikich plaż”, Zbigniew Wodecki –„Jurata w deszcz”). W samym centrum Juraty stoi pomnik litewskiej bogini-syreny, od której imienia według legendy pochodzi nazwa miejscowości. Seniorzy cenią sobie spacery po molo w Zatoce Puckiej, a wędkarze często urządzają tam sobie stanowiska do łowienia ryb. Spacerowiczów przyciąga także Deptak Międzymorze, wzdłuż którego turystów kuszą liczne restauracje i kawiarnie oraz kramiki i stoiska lokalnych artystów. Do znakomitych gości bywających dawniej w kurorcie bez dwóch zdań zaliczyć trzeba malarza Wojciecha Kossaka, który wraz z córkami Marią Pawlikowską-Jasnorzewską i Magdaleną Samozwaniec oraz synem Jerzym Kossakiem spędzali wakacje w ulubionym domku letniskowym. Dziś w Kossakówce można napić się kawy (działa tu sympatyczna kawiarenka) i obejrzeć reprodukcje dzieł wiszące na ścianach. Mówi się, że to w Juracie powstał obraz „Zaślubiny Polski z morzem”. Nie należy zapomnieć o przepięknej szerokiej plaży – seniorzy spragnieni słońca i kąpieli morskich znajdą tu wszystko co potrzebne do udanego urlopu, korzystając przy tym z dobroczynnego mikroklimatu.
7. Zamek w Gniewie
Krzyżacy pozostawili po sobie imponujące budowle nie tylko w Malborku. Zamek w Gniewie, choć mniejszy, jest niezwykle oryginalnym projektem zbudowanym na planie czworoboku. Początki budowy datowane są na rok 1290. Po licznych przebudowach i zmianach właścicieli zamek powrócił do Polski po I wojnie światowej. Po pożarze w 1921 r. odbudowę zamku rozpoczęto dopiero w 1968 r. Dziś odrestaurowany zamek pełni funkcję hotelu z zapleczem spa i basenem. Wnętrza zamku częściowo udostępnione są do zwiedzania – możemy obejrzeć zbrojownię, krużganek obronny, izbę tortur i zamkową kaplicę. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem, który przybliża gościom burzliwe losy zamczyska. To miejsce idealne dla seniorów chcących wypocząć, zrelaksować się i poddać zabiegom spa w iście królewskim otoczeniu. Wokół zamku biegną trasy do Nordic Walkingu, a seniorzy zainteresowani rekreacją na wodzie mogą wybrać spływ kajakowy po Wiśle lub Wierzycy. W sezonie letnim właściciel obiektu organizuje liczne imprezy tematyczne na zamku.
8. Orłowo i Klif Orłowski
Południowa dzielnica Gdyni, Orłowo, oferuje turystom przede wszystkim pięknie ukształtowany fragment wybrzeża – Klif Orłowski oraz drewniane molo o długości 180 m, gruntownie odnowione i wzmocnione stalową konstrukcją. Nieopodal molo znajduje się Scena Letnia Teatru Miejskiego w Gdyni, więc seniorzy przebywający tu w lipcu i sierpniu mają możliwość obejrzenia spektaklu na plaży. Turyści spacerujący po molo mają wspaniały widok na Klif Orłowski – stromy brzeg kształtowany przez przyrodę przez miliony lat. Ciekawostką jest, że każdego roku morze podmywając klif, zabiera kilkanaście centymetrów skał. Seniorzy tak samo cenią sobie spacery po plaży w dole klifu, jak i przez las porastający wzgórze (krajobrazowy Rezerwat Kępa Redłowska). Plaża przy klifie jest niejednolita, znajdziemy na niej otoczaki, warstwy ciemnego piasku, a u podnóża klifu miejscami widoczne są pokłady węgla brunatnego. Często możemy spotkać seniorów spacerujących po Promenadzie Królowej Marysieńki aż do przystani rybackiej. Warto odwiedzić Domek Żeromskiego i obejrzeć zgromadzone w nim pamiątki po pisarzu, a przy okazji zjeść pyszne ciasto na kawiarnianym tarasie z widokiem na morze.
9. Chojnice
Urokliwa miejscowość w Borach Tucholskich to kolejne na Pomorzu miasto należące niegdyś do Zakonu Krzyżackiego. Ślady obecności Krzyżaków w Chojnicach widać do dziś – chociażby średniowieczne mury miejskie. Jan Długosz nazywał Chojnice „Bramą Pomorza”. Będąc w mieście trzeba odwiedzić Starówkę z centralnym rynkiem i pięknym Ratuszem z czerwonej cegły z 1901 r. Wokół wznoszą się kolorowe kamienice, a na środku znajduje się fontanna. Seniorzy interesujący się architekturą sakralną z pewnością skierują swoje kroki do chojnickiej bazyliki. Bazylikę Ścięcia Św. Jana Chrzciciela trzykrotnie nawiedzały wielkie pożary i z oryginalnego wystroju nie pozostało prawie nic, a podczas wojny spłonęły wszystkie witraże. Nie wszyscy wiedzą, że przy świątyni rośnie dąb papieski wyhodowany z żołędzi poświęconych przez Jana Pawła II. W Bramie Człuchowskiej będącej częścią miejskiej fortyfikacji mieści się dziś Muzeum Historyczno-Etnograficzne, które z pewnością zainteresuje nie tylko seniorów. Oddziały muzeum mieszczą się także w innych zabytkowych obiektach w ciągu murów obronnych, między innymi w basztach, w Domu Szewskim i Domu na Murach. W Bramie Człuchowskiej, która była więzieniem, a później dzwonnicą, na pięciu kondygnacjach mieszczą się ekspozycje z zakresu historii, sztuki, archeologii i etnografii. W Baszcie Szewskiej jest biblioteka muzealna i czytelnia, a w Domu Szewskim – kolekcja militariów. Otoczone Borami Tucholskimi Chojnice są miastem pełnym zieleni także w przestrzeni miejskiej. Park 1000-lecia, rewitalizowany sukcesywnie od 2008 r., to idealne miejsce dla seniora na spacer lub wycieczkę rowerową. Kaszubskie miasteczko to doskonała baza wypadowa do zwiedzania Pomorza.
10. Krynica Morska z Latarnią i Przekopem Mierzei Wiślanej – kanał żeglugowy Nowy Świat
Krynica Morska to Miasteczko Portowe między Zalewem Wiślanym a Zatoką Gdańską leżące na terenie Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana” – to jeden z ulubionych nadmorskich kurortów polskich seniorów. Piękne piaszczyste plaże o łącznej długości około 25 km zawsze pełne są turystów, a widok na Zalew Wiślany z Latarni Morskiej często utrwalany jest na fotografiach. Czerwona latarnia o wysokości 26,5 m to jeden z symboli Krynicy, który pojawił się nawet w specjalnej edycji znaczków pocztowych. Interesująca jest konstrukcja budynku latarni – wewnątrz jest ona pusta, a na górę prowadzą schody przymocowane do ścian. Latarnia z betonowych bloków powstała w 1951 r. na miejscu poprzedniej, zniszczonej podczas wojny. Aktywni seniorzy chętnie wybierają Park Krajobrazowy Mierzei Wiślanej na miejsce do spacerów, Nordic Walkingu i jazdy na rowerze. Las iglasty oraz morskie, pełne jodu powietrze tworzą doskonałe warunki dla osób chcących podreperować układ oddechowy. Port Morski w Krynicy podzielony jest na dwie części – część rybacką i część dla żeglugi pasażerskiej. Rejsy z tej przystani cieszą się dużą popularnością. Aby ułatwić dostęp do Bałtyku wykonano specjalny przekop przez Mierzeję. Projekt Kanał przez Mierzeję Wiślaną budzi wiele emocji wśród mieszkańców Krynicy i turystów. Uważa się, że o przekopaniu Mierzei myślał już Stefan Batory w 1577 r. Wizualizację pokazano w 2016 r., od 2018 r. trwały prace; otwarcie kanału przewidziane zostało na 17 września. Przedsięwzięcie finansowane jest z budżetu państwa. Połączenie słodkowodnego Zalewu Wiślanego z morskimi wodami Zatoki Gdańskiej ma usprawnić żeglugę i otworzyć nowe możliwości. Kanał Żeglugowy Nowy Świat z pewnością przyczyni się do rozwoju turystycznego Krynicy Morskiej i okolic.
