Podlasie to oaza spokoju i region słynący z niezwykłej gościnności i serdeczności tutejszych mieszkańców. Rzymskokatolickie kościoły, prawosławne cerkwie, żydowskie synagogi i muzułmańskie meczety reprezentują zamieszkujące podlaski tygiel kulturowy grupy wyznaniowe. Czyste powietrze, nieskażona przyroda i wspaniała kuchnia regionalna przyciągają ludzi zmęczonych życiem w biegu. Tutaj seniorzy mogą naprawdę odpocząć i docenić urok prostych przyjemności.
1. Białystok – Pałac Branickich, Kościół Św. Rocha
Miasto nad rzeką Białą, w którym od wieków stykały się kultury polska, białoruska, litewska i rosyjska. Białystok – stolica Podlasia. Miejsce pełne zabytków, spośród których na szczególne uznanie zasługuje Polski Wersal – wspaniale zachowana późnobarokowa rezydencja, Pałac Branickich. Obecnie obiekt jest siedzibą Uniwersytetu Medycznego, wcześniej była tu Akademia Medyczna. Jako budynek użyteczności publicznej jest w pewnym zakresie ogólnie dostępny w godzinach pracy uczelni. Bez opłat możemy wejść do westybulu głównego i na taras (skąd mamy piękny widok na ogrody, które również udostępnione są do bezpłatnego zwiedzania). Po zakupie biletu w Muzeum Historii Medycyny i Farmacji mamy dostęp do wielu ciekawych komnat i podziemi. Senior może wybrać jedną z dwóch tras: krótszą 60-minutową lub dłuższą 90-minutową. Obie trasy obejmują multimedialną wystawę w piwnicach, ekspozycję poświęconą ogrodom i historii pałacu podczas I wojny światowej, a dłuższa trasa dodatkowo zawiera zwiedzanie wybranych komnat reprezentacyjnych. Turyści mają możliwość obejrzenia kaplicy, fotela papieskiego, mogą wejść do Auli Magna. Wnętrza pałacu są sukcesywnie odnawiane. O ile I wojna światowa nie przyniosła wielu zniszczeń, to podczas II wojny obiekt mocno ucierpiał, znaczna ilość mebli i wyposażenia została skradziona lub zdewastowana. Spacerując wokół pałacu mamy przyjemność podziwiać Bramę Wielką z symbolem rodu Branickich – złotym gryfem na szczycie, a także rozległe dziedzińce podzielone na część wstępną i paradną. Prawe skrzydło pałacu zajęte jest przez ekspozycje Muzeum Medycyny i Farmacji. Ogród Górny utrzymany jest w stylu francuskim, składa się z uporządkowanych klombów i licznych fontann, natomiast Dolny ma charakter typowo angielski – mamy tu altanki, sadzawki, kamienne posągi i pawilony. Spacer po obu częściach ogrodu pozwoli obejrzeć bryłę budynku z różnych perspektyw. Na terenie parku znajdziemy pięknie odrestaurowany Pawilon pod Orłem czyli dawną wolierę, warto też zajrzeć do Galerii Sztuk Współczesnych w budynku Arsenału i zamówić coś w tutejszej restauracji. Zupełnie inny styl i okres historyczny prezentuje Kościół Św. Rocha – budowla wzniesiona na Wzgórzu Św. Rocha w miejscu dawnej kaplicy. Prace trwały od 1927 r.W chwili wybuchu II wojny światowej kościół był w stanie surowym – Niemcy urządzili sobie w nim koszary i wieżę obserwacyjną. Co ciekawe, wojna nie przerwała prac budowlanych, pierwsze msze odbyły się już w 1941 r., a prace ukończono w 1944 r. Kościół ma status bazyliki, ufundowany został jako pomnik Odzyskania Niepodległości w 1918 r. Seniorzy interesujący się architekturą od razu zauważą modernistyczny charakter świątyni. Podczas budowy użyto technologii żelbetowej, co było w budownictwie sakralnym nowatorskim rozwiązaniem. Gmach powstał na planie ośmioboku, w zamyśle miała to być Gwiazda Zaranna. Na szczycie mierzącej 78 metrów wieży umieszczono 3-metrową figurę Matki Boskiej stojącej na piastowskiej koronie. W jednej z kaplic znajduje się kopia doskonale znanego seniorom obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej. Kościół nazywany przez niektórych „perłą modernizmu” przez część społeczeństwa jest krytykowany, jednak mało kto pozostaje wobec jego estetyki obojętnym. Na szczycie kościelnej wieży jest bezpłatny punkt widokowy – atrakcja nie jest oznakowana, więc warto dopytać lokalnych przechodniów.
2. Grabarka
Warto wiedzieć, że podlaska Grabarka jest najważniejszym celem pielgrzymek prawosławnych chrześcijan w Polsce. Święta Góra słynie z licznych uzdrowień. Znajduje się tu cudowne źródełko, z którego woda – jak twierdzą wierni – była ratunkiem podczas epidemii cholery w 1710 r. Tradycyjnie co roku 18 i 19 sierpnia przybywają tu tłumy pielgrzymów z krzyżami wotywnymi – dziś jest ich już prawdopodobnie ponad 10 tys., a najstarsze z nich liczą sobie ponad 100 lat. Turyści (stosownie ubrani i w przerwach między nabożeństwami) mogą zwiedzać cerkiew Przemienienia Pańskiego, w jej wnętrzu nie można jednak robić zdjęć. Świątynia doszczętnie spłonęła w 1990 r., a do odbudowanej kilka lat później cerkwi przeniesiono zaledwie dwie ocalałe ikony i ewangeliarz. Na Górze znajduje się jedyny w Polsce żeński klasztor prawosławny, który powstał po wojnie z myślą o kilku ocalałych zakonnicach. Są tu jeszcze dwie cerkwie, których nie można zwiedzać, dom pielgrzyma oraz cmentarz. Największe wrażenie robi las krzyży – ukazuje siłę ludzkiej wiary. Na wzgórze nie wolno zabierać zwierząt, zakazane jest spożywanie alkoholu i palenie papierosów, a do cerkwi wejdziemy jedynie z zakrytymi nogami i ramionami. Jest to miejsce modlitwy i skupienia, dodatkowo bardzo malowniczo ulokowane, więc każdy senior odwiedzający Górę znajdzie tu upragniony spokój i wytchnienie.
3. Sobór Trójcy Świętej w Hajnówce
Prawosławna cerkiew w Hajnówce to bardzo oryginalna nowoczesna budowla. Wizja plastyczna artysty Jerzego Nowosielskiego przełożona przez Aleksandra Grygorowicza na projekt architektoniczny to kompozycja bardzo śmiała, nawet jak na drugą połowę XX w. Charakterystyczna bryła soboru na dobre wrosła już w krajobraz Hajnówki, jednak do dziś budzi wiele kontrowersji. Cerkiew ma dwa poziomy i jest bardzo duża – może pomieścić aż 5 tys. wiernych. Pofalowany dach i niezwykła forma dzwonnicy to cechy charakterystyczne świątyni. Wewnątrz jest równie ciekawie. Ikonostas (ściana pokryta ikonami) i liczne polichromie są autorstwa greckiego artysty Dymitriosa Andonopulasa. Malarz pobierał honorarium jedynie na pokrycie kosztów podróży z Grecji, przyjeżdżał do Hajnówki przez 4 lata, 2 razy w roku na sesje trwające kilkanaście dni. Wszystkich ołtarzy jest 7, a oddzielające od siebie poszczególne części świątyni drzwi noszą nazwy Królewskie i Diakońskie Wrota. Na uwagę zasługuje wspaniały, ozdobiony witrażami żyrandol w kształcie krzyża greckiego. Witraże występują także w nieregularnie rozmieszczonych oknach. Seniorów mogą zainteresować odbywające się tu Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej – wspaniałe wydarzenie kulturalne, któremu towarzyszą wystawy poświęcone kulturze prawosławnej. Przy soborze działają trzy chóry – parafialny, młodzieżowy oraz dziecięcy; wszystkie chóry utrzymują wysoki poziom i z powodzeniem koncertują po całym świecie. Uczestnictwo w prawosławnym nabożeństwie z udziałem chóru jest niezwykłym doznaniem artystycznym, zwłaszcza dla tych, którzy nie mają na codzień styczności z muzyką cerkiewną.
4. Parki Narodowe: Białowieski, Biebrzański, Narwiański
Nie bez kozery Podlasie nazywane jest Zielonymi Płucami Polski. Gęsta puszcza, bogata fauna i czyste powietrze od lat przyciągają w te strony turystów łaknących kontaktu z naturą. Gdy mowa o przyrodzie Podlasia na pewno wielu seniorom przychodzi na myśl Białowieski Park Narodowy, a w nim rzecz jasna żubry. To właśnie żubr występuje w logo parku i faktycznie okolice Białowieży to jego enklawa – mamy tu najliczniejszą na świecie populację tego gatunku na wolności (po polskiej stronie około 500 sztuk). Białowieski Park to najlepiej zachowana część Puszczy Białowieskiej po polskiej stronie granicy – naturalny las mieszany o charakterze pierwotnym, z dużą ilością ulegającego rozkładowi martwego drewna. To siedlisko nie tylko żubra, ale i wielu gatunków zwierzyny łownej. Białowieski Park jako jedyny spośród polskich obiektów przyrodniczych może się poszczycić obecnością na międzynarodowej liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Tym seniorom, którzy chcieliby stanąć oko w oko z królem puszczy, polecamy wizytę w Rezerwacie Pokazowym Żubrów. Warto odwiedzić Muzeum Białowieskiego Parku Narodowego, które jest przyjazne dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. W tym samym województwie znajduje się również największy polski park narodowy – Biebrzański. Na powierzchni prawie 600 km2 chronione są tereny leśne, bagna, torfowiska i szuwary, a najbardziej znanym mieszkańcem parku jest łoś – doliczono się tu około 400 osobników. Co niezwykłego jest w Biebrzańskim Parku Narodowym? Na jego terenie znajduje się niemal cała rzeka Biebrza, a podmokłe tereny wokół niej są domem dla wielu gatunków ptaków wodnych, niektórych niezwykle rzadkich. Jeden z nich – batalion – występuje w logo parku. Niezwykłej urody ścisły rezerwat Czerwone Bagno jest domem dla wilka, jelenia i łosia. Możemy się do niego zbliżyć, idąc ścieżką edukacyjną lub jednym z wielu szlaków turystycznych, które – uwaga – miejscami są podmokłe. Seniorzy-rowerzyści mogą skorzystać z malowniczego Podlaskiego Szlaku Bocianiego. Zwolennicy kajaków mają do dyspozycji Biebrzę na odcinku Osowiec-Brzostowo. Ciekawostka – na terenie parku istnieje hodowla zachowawcza konika polskiego, potomka tarpana. W tym samym miejscu działa ośrodek rehabilitacji zwierząt; z uwagi na dobro podopiecznych placówki turyści nie mają tu wstępu.
5. Tykocin
Wrota Podlasia, jak bywa nazywany Tykocin, to piękne miasteczko położone nad Narwią. W tej niewielkiej miejscowości jest aż 100 obiektów uznanych za zabytkowe. Zwiedzanie Tykocina warto rozpocząć od Zamku Królewskiego, który powstał na miejscu dawnej warowni litewskiego rodu Gasztołdów. Zamek niestety został zniszczony podczas wojny sukcesyjnej, a jego obecna forma to wynik rekonstrukcji na XVI-wiecznych fundamentach. Dziś w budynku działa muzeum, hotel oraz restauracja. Zwiedzając zamek z przewodnikiem dowiemy się między innymi, że właśnie tu August III Mocny ustanowił order Orła Białego, gościem rezydencji był car Rosji Piotr I, tu podczas potopu szwedzkiego zmarł Janusz Radziwiłł. Dla turystów udostępniono podziemia, krużganki i sale, w tym Salę Szklaną z ogromnym piecem kaflowym, a także wieżę więzienną. Turyści często zaglądają do Kościoła p.w. Trójcy Przenajświętszej – można tam obejrzeć cenne organy z 1760 r., barokowo-rokokowy pozłacany ołtarz główny oraz sześć bogato zdobionych ołtarzy mniejszych, piękne polichromie i obrazy, a także kielich używany podczas mszy w 1991 r. przez papieża Jana Pawła II. Z zewnątrz kościół prezentuje się bardzo okazale i jest pięknie wkomponowany w niską zabudowę rynku. Tu znajduje się także dwumetrowy pomnik Stefana Czarnieckiego – jeden z najstarszych świeckich pomników w Polsce. Spacer po kamienistej drodze w otoczeniu kwiatowych dywanów to popularna wśród seniorów forma spędzania czasu na tykocińskim rynku. W miasteczku na każdym kroku widoczne są ślady kultury żydowskiej, mamy tu drugą największą w Polsce synagogę, która obecnie jest siedzibą muzeum. Wielka Synagoga, bo o niej mowa, pochodzi z 1642 r. i robi na turystach ogromne wrażenie – w jej odrestaurowanych wnętrzach możemy podziwiać wysoką na 9 metrów salę modlitewną, ozdobione ornamentami ściany oraz tablice z hebrajskimi cytatami. Obok znajduje się Mała Synagoga – niegdyś pełniąca funkcję szkoły i domu talmudycznego. Dziś jest tu oddział muzeum oraz restauracja, w której możemy skosztować oryginalnych potraw kuchni żydowskiej. Seniorów zainteresowanych historią zapraszamy do zwiedzenia żydowskiej dzielnicy Kaczorowo, gdzie mimo wojennych zniszczeń zachowało się wiele budynków należących do społeczności izraelickiej. W Tykocinie jest także Cmentarz Żydowski, niestety mocno zniszczony przez hitlerowców, a w pobliskim lesie znajduje się masowa mogiła ofiar pogromu z 1941 r., ufundowana przez mieszkańców miasta. Będąc w mieście, warto zobaczyć Zespół Klasztorny Bernardynów – barokowy kompleks zbudowany na planie podkowy, dziś siedziba Domu Księży Emerytów. Godny uwagi jest też najstarszy murowany budynek w Tykocinie, XVII-wieczny alumnat, niegdyś dom dla weteranów wojennych, dziś – restauracja i hotel.
6. Kruszyniany
Wyjątkowe miejsce na Szlaku Tatarskim, malowniczo położone nad rzeką Nietupą to wieś o nazwie Kruszyniany. W 1679 r. Jan III Sobieski pozwolił osiedlić się tu Tatarom, w zamian za pomoc w walce z Turkami. Współistniały tu od zawsze kultury tatarska, prawosławna i katolicka, co czyni wieś prawdziwym tyglem kulturowym. Co przyciąga turystów do Kruszynian? Na pewno najstarszy zachowany tatarski meczet z XVIII lub początków XIX w. Drewniany budynek z dwiema większymi wieżami i trzecią mniejszą, zbudowany na planie prostokąta, z elewacją w kolorze ciemnej zieleni uznano za pomnik historii. Wewnątrz wydzielone są dwie sale, tzw. babiniec dla kobiet i dużo większa sala modlitewna dla mężczyzn, osobne są też wejścia. Aby zwiedzić muzułmańską świątynię należy być odpowiednio ubranym (zakryte nogi i ramiona), a obuwie trzeba zdjąć przed wejściem. Seniorów zafascynowanych obecnością Tatarów w Kruszynianach z pewnością zainteresuje otoczony kamiennym murkiem mizar – zabytkowy cmentarz muzułmański z XVII w. Stare nagrobki z półksiężycem i z arabskimi napisami znajdują się w głębi cmentarza. Spalone podczas zwiedzania kalorie seniorzy mogą uzupełnić zamawiając oryginalne tatarskie manty, babkę ziemniaczaną lub pierekaczewnik w gospodarstwie Tatarska Jurta. Tutaj też możemy się zapoznać z tatarskimi zwyczajami i kulturą.
7. Supraśl
Supraśl to miejsce chętnie wybierane przez seniorów na czas letniego odpoczynku. To nie tylko malowniczo położone na polanie Puszczy Knyszyńskiej uzdrowisko słynące z borowin, lecz także licznych zabytków i muzeów. Miasto słynie z prawosławnego męskiego monasteru, jednego z pięciu w Polsce; w skład kompleksu cerkiewno-klasztornego wchodzą Cerkiew Zwiastowania, Cerkiew Św. Jana Teologa, Brama-Dzwonnica i barokowe zabudowania klasztorne. Popularne wśród turystów jest Muzeum Ikon mieszczące się w XVII-wiecznym dawnym Pałacu Archimandrytów (przeorów zakonu Bazylianów). Ekspozycja jest multimedialna, sale wystawowe są ciekawie zaaranżowane, a zgromadzonych tu eksponatów jest około 1200. W tym samym gmachu mieści się Muzeum Sztuki Drukarskiej i Papiernictwa, gdzie przyjrzymy się działaniu starej prasy drukarskiej i dawnej technice czerpania papieru. Zadbany i z dużą ilością zieleni teren monasteru zachęca turystów do spacerów. Będąc w mieście warto zobaczyć eklektyczny Pałac Buchholtzów, w którym dziś mieści się Liceum Plastyczne (dworek można jednak zwiedzać), Domy Tkaczy zbudowane przez Wilhelma Zacherta dla przybyłych tu pracowników łódzkich fabryk oraz imponujące grobowce obu znakomitych supraskich rodów – Buchholtzów i Zachertów – znajdujące się na poewangelickim cmentarzu. Supraśl słynie także z Teatru Wierszalin, mieszczącego się w dawnym domu kolonijnym, na spektakle którego bilety trzeba nabyć z dużym wyprzedzeniem. Wzdłuż rzeki ciągną się bulwary, zachęcające do przechadzki lub przejażdżki rowerem. Wizytą w tym mieście usatysfakcjonowani będą seniorzy lubiący podlaską kuchnię regionalną – zjemy tu najlepszą kiszkę ziemniaczaną i kartacze, a pragnienie ugasimy podpiwkiem lub kwasem chlebowym.
8. Góra Zamkowa w Drohiczynie
Drohiczyn to jeszcze jedna urocza miejscowość na Podlasiu. Niegdyś miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego, za czasów świetności ważny ośrodek handlowy i kulturalny. Idealne miejsce dla aktywnych seniorów ze względu na fantastyczne trasy. Tu swój początek ma pieszy Szlak Nadbużańskich Grodzisk, tędy przechodzi wodny Szlak Rzeki Bug (kajaki), a rowerem możemy przemierzać ścieżki rowerowe „Bug Rajem dla Turysty”. Przez Bug można przeprawić się również promem lub popłynąć w rejs statkiem. Miłośnicy architektury sakralnej będą ukontentowani spacerem po Drohiczynie, gdzie możemy podziwiać barokową Katedrę Trójcy Przenajświętszej, klasztor oraz kolegium jezuitów, klasztor franciszkanów wraz z kościołem p.w. Wniebowzięcia NMP i późnobarokową dzwonnicą, klasztor i kościół benedyktynek, a także cerkiew Św. Mikołaja. Pasjonaci historii zapewne zainteresują się schronami bojowymi leżącymi na dawnej linii Mołotowa. Aby móc podziwiać malownicze meandry rzeki Bug wystarczy wejść po schodkach na Górę Zamkową – podejście nie powinno sprawić problemu, a widok z góry jest niesamowity. Niestety po zamku nie ma dziś śladu, uległ on zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego, a niekorzystny wpływ na jego konstrukcję miało także osuwanie się góry do rzeki (dzisiejsza postać Góry Zamkowej to jedynie niewielka część zachowana z pierwotnego masywu). W 1928 r. na szczycie góry wzniesiono obelisk upamiętniający 10 rocznicę odzyskania niepodległości. Znaleziska archeologiczne z terenów dawnego grodu zostały udostępnione dla turystów w Muzeum Regionalnym w Drohiczynie. Na temat Góry krąży wiele legend, między innymi o pochowanym tam w złotej trumnie wodzu Jaćwingów, Kumacie, a także o 30-kilometrowym podziemnym korytarzu łączącym dawny gród z zamkiem w Mielniku.
9. Kasztelik Korona Podlasia
Podlasie zamieszkują ludzie gościnni i życzliwi, a także pełni pasji, czego najlepszym przykładem jest pan Jerzy Korowicki – autor niezwykłej budowli nazywanej Kasztelikiem. Pan Jerzy własnoręcznie i według własnego pomysłu postawił na swojej działce we wsi Olendry stylizowany na średniowieczny kamienny zameczek z fosą i mostem. Kamienie są samodzielnie pozyskiwane i ociosywane przez autora projektu. W zamku jest kamienny kominek z grillem, kręte schody, ozdobne balustrady, a tuż obok kamienne altany. Zameczek jest lokalną atrakcją i dumą nie tylko autora, ale i wszystkich mieszkańców. Na wyraźne życzenie odwiedzających obiekt dzieci obok zamku powstał nawet kamienny smok. Dostępny jest duży parking, toaleta oraz… hamaki! Właściciel umożliwia bezpłatne zwiedzanie obiektu, a chętni mogą wspomóc jego dzieło wrzucając dowolnej wysokości datek do skarbonki ustawionej na wieży. Kasztelik wzbudza zainteresowanie turystów i reporterów, co jakiś czas pojawiają się w mediach materiały na temat obiektu. Właściciel i budowniczy Korony Podlasia to wielka inspiracja dla wszystkich seniorów i potwierdzenie, że nie ma rzeczy niemożliwych.
10. Kraina Otwartych Okiennic
Współpraca trzech podlaskich wsi zaowocowała powstaniem niezwykłego szlaku turystycznego o nazwie „Kraina Otwartych Okiennic”. Trześcianka, Puchły i Soce oferują turystom drewniane tradycyjne chaty z pięknie rzeźbionymi okiennicami, kolorowe cerkwie, zadbane ogródki kwiatowe, oryginalną gwarę używaną nadal przez mieszkańców i niezwykłą gościnność. Znajdująca się na Podlaskim Szlaku Bocianim wieś Trześcianka prezentuje typ zabudowy wprowadzony za czasów królowej Bony – wąskie i długie działki, na których chaty często stoją bokiem. Bogato zdobione okiennice, jaskrawe kolory elewacji, drewniane płotki i posadzony przy nich malwy – to typowy widok w Trześciance. Zwana „zieloną” cerkiew Św. Michała Archanioła jest bardzo popularna wśród turystów i chętnie fotografowana. Na zabudowę miejscowości Soce składają się dwie równoległe osady – tak zwane ulicówki. Tu także możemy podziwiać ozdobne domostwa, a na wjeździe do wsi znajdują się żelazne krzyże wotywne, które podobno miały uchronić mieszkańców przed zarazą. Wieś Puchły może się natomiast pochwalić śliczną cerkwią w kolorze niebieskim, pod wezwaniem Matki Boskiej Opiekuńczej. Mimo, że oficjalnie w skład Krainy Otwartych Okiennic wchodzą te trzy miejscowości, to wsi z tradycyjną drewnianą zabudową jest tu znacznie więcej. Seniorzy szukający spokoju i ciszy bez wątpienia je tu odnajdą.