Województwo małopolskie to jeden z częściej wybieranych celów podróży wśród seniorów. Co nas najbardziej pociąga i fascynuje w Małopolsce? Być może gród Kraka – dawna stolica, piękne, pełne tajemnic i zabytków miasto? A może zimowa stolica Polski – Zakopane i rozciągająca się wokół panorama Tatr? Województwo małopolskie oferuje nam ośnieżone zimą stoki narciarskie, malowniczo położone zamczyska, dziewiczą przyrodę chronioną w kilku parkach narodowych oraz uzdrowiska z krystalicznie czystym powietrzem i leczniczymi źródłami. To wszystko, a nawet więcej na terenie jednego z najmniejszych województw w kraju!
1. Kraków – Zamek Królewski
Stolica Małopolski, dawna stolica kraju, nauki, kultury i sztuki, nekropolia władców. Symbolem miasta od wieków pozostaje Wawel – wzgórze na Pomoście Krakowskim. Podczas wycieczki do Krakowa dla każdego seniora jest to główny punkt w planie zwiedzania. Zamek Królewski na Wawelu jest wizytówką Polski. Budowla zmieniała swój wygląd oraz charakter na przestrzeni lat. Dziś zamek ma 3 skrzydła i 2 kondygnacje, łączy w sobie style: barokowy, renesansowy i klasycystyczny. Posiada duży dziedziniec z arkadami, wieże i bramę wjazdową. W jego komnatach kryją się najcenniejsze skarby polskiej kultury i sztuki, a sal wystawowych jest aż 71! Zamek jest siedzibą Państwowych Zbiorów Sztuki – najwspanialszego polskiego muzeum. W zbiorach muzealnych możemy podziwiać m.in. miecz koronacyjny królów polskich – Szczerbiec, unikatową zbroję husarską ze skrzydłami, młodzieńczą zbroję Zygmunta Augusta, dzieła najwybitniejszych malarzy europejskich, a także precjoza pochodzące ze skarbców królów i rodzin arystokratycznych. Militaria, ceramika, rzeźby, meble, tkaniny i księgi – bogactwo zamkowych zbiorów onieśmiela. Wawel to nie tylko Zamek Królewski, lecz także imponująca Bazylika Archikatedralna z licznymi kaplicami i trzema wieżami oraz jej podziemia, w których spoczywają królowie Polski, a także tragicznie zmarły prezydent Lech Kaczyński wraz z małżonką. Na Wawelu znajduje się oryginalna rzeźba autorstwa Bronisława Chromego – znany na całym świecie Smok Wawelski. Będąc w Krakowie, warto posłuchać hejnału z wieży Kościoła Mariackiego i wybrać się na zakupy lub chociaż spacer do Sukiennic. Na zwiedzanie Krakowa senior powinien sobie zarezerwować kilka dni, a i tak przy każdej kolejnej wizycie znajdą się zakątki nieodkryte poprzednim razem.
2. Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
Kopalnie soli w Bochni i Wieliczce wchodziły w skład tzw. żup krakowskich czyli powstałego w XIII w. przedsiębiorstwa skupiającego kopalnie, warzelnie i porty żupnicze. Żupy krakowskie funkcjonowały aż do I Rozbioru Polski. Podziemna Trasa Turystyczna w Wieliczce ma długość ok. 3 km i składa się z 20 komór, a zwiedzanie trwa ok. 2 godzin. Część trasy dostępna jest dla osób niepełnosprawnych, lecz w większości turyści poruszają się po schodach, których jest aż 800. Wśród komór najbardziej znana jest Kaplica św. Kingi z jej relikwiami, solnymi żyrandolami i rzeźbioną w soli posadzką. W trakcie wycieczki miniemy podziemne jeziora i rzeźby z soli. Dla każdego seniora idealnym dopełnieniem zwiedzania kopalni będzie wizyta w tężni solankowej. Wieliczka oferuje też pobyty uzdrowiskowe.Nasycone solą, wilgotne powietrze pozytywnie działa na drogi oddechowe, co dla seniorów jest dodatkowym atutem. Kopalnia soli w Bochni to (tak jak kopalnia w Wieliczce) kolejny pomnik historii wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Turyści w Bochni do wyboru mają trzy trasy – trasę z ekspozycją multimedialną, trasę przyrodniczą i wyprawę w Stare Góry. Jest też możliwość odbycia rejsu po zalanej solanką komorze nr 81. Kopalnia w Bochni również ma swoją Kaplicę św. Kingi, a w niej solną ambonę, szopkę bożonarodzeniową, ołtarz oraz tory kolejowe. Winda górnicza i podziemna kolejka to atrakcje, które każdy senior powinien rozważyć indywidualnie, biorąc pod uwagę swój stan zdrowia.
3. Niedzica – Zamek nad Jeziorem Czorsztyńskim
Zamek Dunajec, znany turystom jako Zamek w Niedzicy, to średniowieczna warownia w Pieninach położona nad brzegiem Jeziora Czorsztyńskiego. Początkowo należący do Węgrów, po 1945 ro. przeszedł w ręce Polaków. Aktualnie w zamku działa muzeum oraz część hotelowa. Turyści mogą zwiedzić komnaty mieszkalne oraz więzienie ze średniowieczną izbą tortur. W skład muzeum wchodzi także Wozownia – nowoczesny budynek, w którym zgromadzono zabytkowe pojazdy konne i sanie, a także Spichlerz, nieco oddalony, drewniany budynek z wystawą sztuki ludowej. Legenda głosi, że zamek był przez pewien czas kryjówką zbiegłych Inków, którzy mieli tu ukryć swój skarb. Ciekawostką jest także fakt, że Zamek w Niedzicy posłużył jako scenografia dla wielu znanych i lubianych filmów oraz seriali, m.in. nakręcono tu sceny do „Janosika” i „Wakacji z duchami”, a także film „Zemsta” z młodą Beatą Tyszkiewicz w jednej z głównych ról. Funkcję hotelową pełni dziś część komnat zamkowych, pokoje w dawnej siedzibie celników i pokoje w budynku nazywanym Kurnikiem. Seniorom pragnącym iście królewskiego noclegu powinno się to miejsce spodobać. Zaporowy zbiornik wodny na Dunajcu nazywany Jeziorem Czorsztyńskim, nad którym wznosi się Zamek, jest doskonałym miejscem do rekreacji. Seniorom na wakacjach w tej okolicy na pewno przypadną do gustu spacer po zaporze oraz rejs widokowy, podczas którego będą mogli podziwiać ruiny innego słynnego Zamku Czorsztyńskiego, leżącego na przeciwległym brzegu.
4. Krynica-Zdrój – Park Zdrojowy
Wczasy seniorów często mają charakter leczniczo-rekreacyjny, a do takiego typu wypoczynku wprost idealna jest urocza miejscowość w Beskidzie Sądeckim – Krynica-Zdrój. Korzystny mikroklimat, liczne odwierty i pijalnie wód mineralnych oraz pięknie utrzymany Park Zdrojowy to główne atuty tego kurortu. Park w Krynicy-Zdroju znajduje się na Górze Parkowej i jest wyjątkowy pod względem ukształtowania terenu. Jest tu wiele wzniesień i nierówności. Spacerując parkowymi alejkami, można odetchnąć w jednej z zabytkowych drewnianych altan, usiąść na ławeczce Kraszewskiego (upamiętniającej pobyt pisarza i publicysty w uzdrowisku) lub przyjrzeć się wodnemu ptactwu na Czaplich Jeziorach (jeziorka osuwiskowe na zboczu Góry Parkowej). Popularnym przystankiem wśród spacerujących seniorów jest figura Matki Boskiej Łaskawej – Królowej Krynickich Zdrojów. Posąg powstał w 1864 r. według projektu Artura Grottgera. Z figurką związana jest opowieść o pasterce, która wymodliła u Matki Boskiej uzdrowienie swojego ukochanego. Obok posągu znajduje się źródełko, z którego woda według legendy uleczyła rany rycerza. W parku warto się także zatrzymać przy źródełku Bocianówka oraz przyjrzeć się rzadkim gatunkom roślin sprowadzonych z różnych stron świata.
5. Muszyna – Zamek i Dolina Popradu
W Małopolsce uzdrowisk jest wiele, ale Muszyna zasługuje na specjalną uwagę. Pięknie położona w dolinie rzeki Poprad miejscowość leży zaledwie 5 km od granicy polsko-słowackiej. To doskonałe miejsce na pobyt leczniczy dla seniora z chorobami układu oddechowego lub pokarmowego. Tutejsze wody mineralne obfitują w magnez, sód i potas. Dolina Popradu to wspaniałe miejsce dla wielbicieli aktywnych form wypoczynku takich jak spływy kajakowe czy pontonowe, a także dla amatorów wędkarstwa rzecznego. Krzyżuje się tu wielu szlaków turystycznych – pieszych oraz rowerowych, o różnych stopniach trudności. Widoki rozciągających się wokół pasm górskich, przełęczy oraz polan na pewno wynagrodzą trudy wędrówki. Na górze Baszta (lub Zamczysko) znajdują się ruiny średniowiecznego zamku. Zamek w Muszynie stał na granicy Polski i Węgier na szlaku handlowym i pełnił funkcję obronną. W XVIII w. opuszczony zamek popadł w ruinę. Z obiektem wiąże się kilka legend, m.in. o ukrytych w jego podziemiach skarbach. Na ruinach umieszczono figurkę Najświętszej Maryi Panny. Seniorzy spacerujący w okolicy zamku mogą cieszyć oczy piękną panoramą Muszyny oraz widokiem na Poprad.
6. Zakopane – Kasprowy Wierch i Wielka Krokiew
Zimowa stolica Polski, ośrodek sportów zimowych, siedziba XIX-wiecznej bohemy artystycznej, ośrodek kultury – Zakopane pełni wiele funkcji. Zjeżdżają się tu miłośnicy górskiej wspinaczki, jazdy na nartach, drewnianej architektury i twórczości Witkacego. Liczne muzea, zabytkowy Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, galerie sztuki ludowej – to wszystko wśród straganów i restauracji oraz tłumów na Krupówkach. Jednak głównym powodem do odwiedzenia Zakopanego są Tatry. Kasprowy Wierch o wysokości 1987 m n.p.m., leżący na granicy polsko-słowackiej to popularny, choć dość wymagający szczyt. Możemy wybrać jeden z kilku szlaków w zależności od kondycji i doświadczenia w turystyce górskiej. Przez cały rok na Kasprowy Wierch z Kuźnic kursuje kolej linowa, więc seniorzy, którym zabraknie sił do wspinaczki, mogą obejrzeć panoramę Tatr, siedząc wygodnie w wagoniku. Będąc w Zakopanem, koniecznie trzeba zaliczyć Wielką Krokiew – idealnie byłoby na trybunach, w roli kibica przy okazji zawodów w skokach. Jednak skocznia nawet oglądana z dołu i bez szybujących skoczków robi wrażenie – jest największą homologowaną skocznią w kraju, jej wysokość to 1050 m. Naturalna część startowa skoczni wyłaniająca się z lasu wygląda naprawdę imponująco.
7. Tarnów – Muzeum Ziemi Tarnowskiej
W samym centrum miasta, na Rynku znajduje się tarnowski Ratusz, wyglądem nawiązujący do krakowskich Sukiennic. Zdobi go 14 maszkaronów, a wieża jest wysoka na 30 m. Budowę rozpoczęto po 1949 r., prace trwały aż do 1568 r. W budynku ratusza mieści się obecnie Muzeum Ziemi Tarnowskiej, wcześniej Muzeum Diecezjalne i Miasta Tarnowa. Przy budynku znajduje się Dół Złoczyńców – obecnie osłonięta szklaną szybą studnia, do której niegdyś prawdopodobnie strącano za karę przestępców. Eksponaty muzealne w dużej części pochodzą z Pałacu Sanguszków – ostatnich właścicieli Tarnowa. Dziś w Ratuszu możemy oglądać m.in. wystawę polskich portretów oraz rzemiosła artystycznego, srebro i militaria. Gruntowny remont odbył się w 2007 r. i dziś Ratusz zachwyca turystów zarówno z zewnątrz jak i w środku. W Tarnowie warto zwiedzić także Bazylikę Katedralną Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i zobaczyć stojący nieopodal pomnik Jana Pawła II z 1981 r. Przechadzając się po Parku Strzeleckim, warto odwiedzić mauzoleum gen. Józefa Bema, z którym wiąże się ciekawa i mało znana historia. Generał, aby móc wstąpić do armii sułtana tureckiego, formalnie przeszedł na islam i przyjął imię Murad. W związku z konwersją jego zwłoki po przewiezieniu do Polski nie mogły spocząć na cmentarzu katolickim, dlatego wybudowano specjalne mauzoleum na wyspie na stawie w Parku Strzeleckim.
8. Szczawnica – Park Narodowy i uzdrowisko
Szczawnica to uzdrowisko ulokowane na styku Beskidów Zachodnich i Pienin, nad potokiem Grajcarkiem będącym dopływem Dunajca. Działalność uzdrowiskowa miasta ma długą historię i swego czasu był to najlepiej wyposażony i najnowocześniejszy kurort w kraju. Uzdrowisko słynie z kwaśnych wód mineralnych zwanych szczawami, których lecznicze właściwości znane były już w XVI w. Z działających pierwotnie 12 źródeł, dziś czynnych jest 8, a wody ze źródła Jan, Józefina czy Stefan można skosztować w Pijalni Wód Leczniczych. Warte uwagi jest szczawnickie Inhalatorium. Seniorzy cierpiący na schorzenia dróg oddechowych mogą wybierać wśród bogatej oferty zabiegów z zakresu hydroterapii, fizjoterapii i kinezyterapii w jednym z wielu ośrodków sanatoryjno-uzdrowiskowych. Wiele obiektów sanatoryjnych oraz pięknych willi w Szczawnicy wpisanych jest na listę zabytków – możemy podziwiać ich architekturę, spacerując po miasteczku. Przez Szczawnicę przebiega kilka szlaków turystycznych Pienińskiego Parku Narodowego, który jest najstarszym polskim parkiem narodowym. Możemy tu spotkać endemiczne gatunki roślin, takie jak krytycznie zagrożony mniszek pieniński; park jest też siedliskiem dla ponad 7 tysięcy gatunków zwierząt. Siedziba Pienińskiego Parku Narodowego mieści się Krościenku nad Dunajcem – uroczej miejscowości sąsiadującej ze Szczawnicą. Senior na wczasach w Pieninach obowiązkowo powinien wziąć udział w spływie przełomem Dunajca – odbywa się on na tradycyjnych flisackich tratwach. Zapierające dech w piersiach widoki połączone z ciekawymi opowieściami flisaków czynią spływ niezapomnianym przeżyciem. Po Dunajcu kursuje także prom. Seniorzy, którzy nie czują się na siłach, by zdobyć Trzy Korony, Czertezik lub Sokolicę mają do wyboru kilka łatwiejszych szlaków, spośród których część dostępna jest dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Część tras przechodzi przez granicę ze Słowacją, np. niebieski szlak do Czerwonego Klasztoru. Szczawnica jest idealną bazą wypadową do zwiedzania Pienin po obu stronach granicy.
9. Ojcowski Park Narodowy
Oddalając się o jedyne 16 km od Krakowa, znajdziemy się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Jest to najmniejszy z polskich parków narodowych, lecz równocześnie jeden z najciekawszych. To tu znajdują się słynne formacje skalne o ciekawych nazwach – Maczuga Herkulesa, Igła Deotymy, Rękawica czy Brama Krakowska. Na terenie parku dominują skały wapienne, w których często można znaleźć skamieniałe szkielety gąbek i ramieniogłowów. Ukształtowanie powierzchni jest bardzo zróżnicowane, występują tu liczne wąwozy, dolinki krasowe i jaskinie. Natkniemy się tu na rzadkie i chronione rośliny, porosty oraz grzyby. W logo Parku widnieje nietoperz, którego aż 17 ze wszystkich 25 występujących w Polsce gatunków zamieszkuje tutejsze jaskinie. Szlakami turystycznymi przechodzącymi przez park dotrzemy do wielu ciekawych zakątków, m.in. do Zamku w Pieskowej Skale. Zamek jest jednym z obiektów na Szlaku Orlich Gniazd, wybudował go Kazimierz Wielki. Dziś mieści się tu muzeum oraz restauracja. Do systemu Orlich Gniazd należy także Zamek w Ojcowie, który niestety nie zachował się tak dobrze jak ten w Pieskowej Skale – po renowacji dziś możemy obejrzeć jedynie jego ruiny, odbudowaną wieżę oraz basztę, dla turystów przygotowano też pomost widokowy. Seniorzy przebywający w Ojcowie powinni koniecznie odwiedzić Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego im. Prof. Władysława Szafera – znajdziemy tu eksponaty geologiczne, skamieliny, szczątki mamuta a także interesujące przedmioty z wykopalisk archeologicznych w Zamku w Ojcowie. Jest tu także wnętrze jaskini zrekonstruowane tak realistycznie, że słyszymy odgłosy nietoperzy, a na głowę może nam skapnąć kropla wody! Na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego odnaleziono liczne ślady człowieka pierwotnego, które również można znaleźć w muzeum. Seniorom do gustu powinna przypaść Kaplica „Na Wodzie” – wzniesiona w 1901 r. nad potokiem Prądnik, według legendy będąca sprytnym obejściem wydanego przez cara zakazu budowania na ziemi ojcowskiej (wszak nie stoi na ziemi, lecz na wodzie!). Sama kaplica jest bardzo ciekawa i pięknie komponuje się z wapiennymi skałami oraz zielenią. Liczne trasy rowerowe, wśród nich Jurajski Rowerowy Szlak Orlich Gniazd są dodatkowym atutem dla seniorów spędzających wczasy aktywnie.
10. Niepołomice – Puszcza Niepołomicka i żubry
Królewski ród Piastów z wielkim upodobaniem urządzał polowania na terenie Puszczy Niepołomickiej, a w XIV w. król Kazimierz Wielki zlecił budowę pałacu myśliwskiego nad Wisłą. Tak powstała osada Niepołomice. Zamek Królewski udostępniony jest do zwiedzania, mieści się tu centrum kultury oraz hotel. W części muzealnej możemy podziwiać bogato wyposażone sale łowieckie, skarby przekazane przez parafię, a także zapoznać się z życiem i twórczością Włodzimierza Puchalskiego – znakomitego podróżnika, filmowca i fotografa przyrody. Zamek nazywany jest „drugim Wawelem”, po wielu remontach odzyskał dawną świetność i jest wizytówką Niepołomic. Nazwa puszczy wzięła się podobno od słowa „niepołomny” czyli trudny do pokonania lub zniszczenia – za takie uchodziły tutejsze lasy za czasów panowania Piastów. Polscy monarchowie, a wśród nich Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło czy Jan III Sobieski polowali tu na żubry, tury oraz niedźwiedzie. Znajdziemy tu wszystkie typy borów, bagna i torfowiska. Bogata fauna i flora chroniona jest obecnie w licznych rezerwatach. Wypoczywający w Małopolsce seniorzy mają niepowtarzalną okazję stanąć oko w oko z samym królem puszczy w Ośrodku Hodowli Żubra w uroczysku Poszyna. Pierwsze osobniki przywiezione tu w 1938 r. z Białowieży zostały podczas wojny uprowadzone do Niemiec, jednak w 1946 r. sprowadzono kolejne zwierzęta i wznowiono działalność ośrodka. Aktualnie turyści mogą podziwiać te majestatyczne zwierzęta tylko z wieży widokowej, a większość 70-hektarowego terenu ogrodzona jest wysokim płotem, by umożliwić trzydziestu osobnikom jak najlepsze warunki do życia i rozmnażania. Seniorzy bardzo chętnie odwiedzają leżące w sercu Puszczy Niepołomickiej „żubrowisko”, również ze względu na piękne trasy spacerowe i czyste powietrze.
